Me Kreun Botëror të Bektashinjve, Dede Edmond Brahimaj, në mistikën, objektet dhe ritet e këtij besimit të paqtë
Nga Benny Ziffer
Këto dit, gazeta e njohur izraelite “Gazeta Haaretz” botoi një shkrim të gazetarit të saj Benny Ziffer, që i kushtohet vizitës që ai bëri në Selinë e Shenjtë Bektashiane e në disa objekte të këtij besimi në Shqipëri, si dhe pritjen e biseda që pati me Kryegjyshin Botëror Bektashian, Hirësinë e Tij, Haxhi Dede Edmond Brahimaj. Në shkrimin e tij (pjesë të të cilit jepen në vazhdim), gazetari i njohur, shpreh impresionimet dhe vlerësimet për këtë besim të paqtë, mistikën, traditën, përhapjen, veshjen e klerikëve dhe ritet..
* * *
…Hedh sytë nga tavani i lartë prej druri dhe shoh një pikturë të një parajse të përmbysur. Një fushë e gjelbërt, e kryqëzuar nga kanalet e ujit të artë, një burim i artë në qendër dhe rreth tij, përshkrime të shtretërve të luleve dhe frutave. Nën tavan, rreth perimetrit, është një galeri me rrjetë, dhe poshtë kësaj panele të zbukuruara me piktura të qyteteve imagjinare të ëndrrave, dhe një shirit me 99 emrat e Allahut, që rrethojnë të gjithë hapësirën. Nën atë, vijnë dyer druri të pikturuara me lule në ngjyrat e gëzimit, të cilat hapen në qelizat e izolimit. Gjithçka lahet në një dritë të butë, e cila hyn nëpër dritare të mëdha prej qelqi me njolla, midis tavanit të zbukuruar dhe shiritit, në të gjitha ngjyrat e shkëlqyera të ylberit.
…Unë jam në qytetin e Beratit në brigjet e lumit Osum në Shqipërinë jug-qendrore. Ndërtesa që po vizitoj dhe tavani i së cilës jam duke u munduar të shoh, është një teqe, ose vend grumbullimi, i tarikatit mistik bektashi, qendra botërore e të cilit është në Shqipëri. Por ajo që më solli këtu, nuk është domosdoshmërisht ajo që është në tavanin e ndërtesës, por ajo që fshihet nën dysheme. …Këtu – sipas një tradite lokale, megjithëse është çështje mosmarrëveshjeje-që trupi i Sabbatai Zevi (dervish bektashi), i vetëquajtur mesia hebreje që u konvertua në Islam, u ndërhy, pas vdekjes së tij në 1676. Kjo ishte një dekadë pasi ai zgjodhi konvertimin mbi prerjen e kokës – dy zgjedhjet që i janë dhënë nga sulltani turk-dhe u dërgua në atë kohë një krahinë të largët të Perandorisë Osmane.
…Kisha kohë që doja të vizitoja këtë qytet, në shtigjet e të cilit mund të kishte ecur Sabbatai Zevi, ku ai u lut dhe në teqenë e bektashiane, ku ai me siguri, do të ishte bashkuar me komunitetin vendas të mistikëve. Dhe tani që jam këtu, e kuptoj plotësisht. Nuk kam dyshim se po të kisha jetuar në brezin e tij, do të isha konvertuar në Islam, së bashku me të dhe do ta ndiqja në mërgimin shqiptar. Një mbrëmje, mbi një gotë raki në brigjet e lumit që shkumëzon, do të kishim psherëtirë dhe do të ishim dakord se ia kishte vlejtur gjithçka, vetëm që të mbërrinim përfundimisht në këtë rajon të bekuar, banorët tolerantë të të cilit pranojnë me ngritjen e shpatullave çdo fe dhe besim, dhe mos u interesoni nëse mbani dy ose tre fe njëkohësisht.
…Ndërsa dikush largohet nga qendra monumentale, peizazhi i qytetit bëhet gjithnjë e më i zymtë. Për një kohë të gjatë ne zvarriteshim nëpër ato lagje që dukeshin të varfra në periferi të Tiranës, në rrugën tonë për në faltoren e liderit botëror të tarikatit Bektashi. Edhe Waze u hutua disa herë para se të arrinim kthesën në një portë prapa së cilës shquhej faltorja, e rrethuar nga një tjetër Kopësht i Edenit, me trëndafila të qetë, selvi dhe pllaka mermeri të shndritshme, në sfondin e një fushe të gjelbër që shtrihej në këmbët e Dajtit, mali që mbikëqyr kryeqytetin. Një dervish më çoi në dhomën e fronit, ku Dede Mondi më priste, me një mjekër të gjatë të bardhë dhe i veshur me një mantel të gjatë të bardhë, me qëndisje prej ari. Një bisedë interesante, ku një moment, u tregua një ndodhi e dikurshme që lidhej me pijen alkoolike, rakinë, që bektashinjtë e pinë, ku fabula na la të kuptojmë se dhe ‘Sabbatai Zevi ishte një dervish hebre dhe një dervish bektashi e sigurisht, respektonte traditën e tarikatit që zgjodhi…”
…Tani, në kujtim të takimit tonë në Izrael dhe bisedës lidhur me rakinë…, Dede Mondi, më uli në kolltukun e artë pranë tij dhe urdhëroi dervishin që po i shërbente, të më ofronte një gotë raki. Një përkthyese grua, u ul në divan pranë nesh, e pambuluar me shami. Islami. Bektashizmi nuk kërkon që gratë të mbulohen në ndonjë mënyrë të veçantë. Në të kundërt, burrave që planifikojnë të bëhen dervishë dhe të hyjnë në sekretet e fesë, u kërkohet të praktikojnë rregulla strikte.
Rëndësia e veshjes së Kryegjyshit më intrigoi. Kapelia konike, e quajtur taxh, përfaqëson frymën e profecisë. Rroba e gjatë e bardhë, e quajtur çefçil, simbolizon një qefin. Pyesja veten.
“Po. Ngjyra e bardhë është për të na kujtuar vdekjen. Se ne duhet të bëjmë një vlerësim shpirtëror me veten tonë”- na tha ai. Në brez, të qëndisur me fije ari, shfaqet emri i Imam Ali dhe 12 yje që shprehin besimin në ekzistencën e 12 Imamëve, që janë pasardhësit e Muhamedit.
Doja që ai (Kryegjyshi) të më tregonte diçka për Sabbatai Zevi, ndoshta për vendin e tij të varrimit, por Dede Mondi ishte kapur tashmë nga një intervistues televiziv dhe një ekip kameramanësh nga TV Klan, një lloj ekuivalent i Kanalit komercial të Izraelit-12, dhe gazetari dukej i paduruar që mund ti kisha marrë kohën. Pyeta dervishin se kush ishte intervistuesi me kostum dhe kravatë. “.. Është Blendi! Blendi Fevziu! – m’u përgjigj ai. E kërkova ne google. Ai është autor i një biografie të diktatorit të ndjerë Enver Hoxha dhe librave të tjerë dhe prezanton një program mjaft të popullarizuar të ngjarjeve aktuale të quajtur “Opinion”….
DETAJ
Kush është gazetarit Benny Ziffer, i “Gazeta Haaretz” të Izraelit
Benny Ziffer, lindur më 21 janar 1953, Tel Aviv, është një autor dhe gazetar i njohur Izraelit. Prindërit e tij emigruan ngaTurqia në vitin 1949. Në vitin 1895, gjyshi i tij, Albert Ziffer, themeloi skuadrën e pare hebraike në botë të sportit në Stamboll, e quajtur më vonë “Maccabi”.
Ziffer ka studiuar letërsi franceze dhe shkenca politike në Universitetin e Tel Avivit dhe ka dy kombësi: Izraelite dhe turke. Ai filloi karrierën e tij si gazetar dhe kritik letrar në gazetën e përditshme Haaretz në vitin 1977 dhe në vitin 1989 u emërua si Redaktor i shtojcës letrare dhe kulturore të Haaretz, një post që ai mban edhe sot. Punon gjithashtu edhe si menaxher arti festivalit kryesor të poezisë izraelite, në Metulla. Ziffer është pedagog në Kolegjin Sapir në departamentin e studimeve kulturore, si dhe një përkthyes i shquar nga frëngjishtja, ku ka përkthyer disa nga klasikët e mëdhenj francezë në hebraisht, si: Huysmans, Merimee, Gerard de Nerval, Apollinaire etj. Ziffer ka marrë çmime ndërkombëtare në gazetari për kontribut të çmuar në media.
Përshtati e përgatiti:
Shelda AGARAI
NJOFTIM:
